Julian McBride
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, ndërmori një përpjekje të madhe diplomatike gjatë vizitës së tij të fundit në Lindjen e Mesme. Jo vetëm që ai thuhet se siguroi mbi 2 trilionë dollarë investime në të ardhmen nga shtetet e Gjirit, por ai gjithashtu kaloi një prag duke u takuar me Presidentin e ri të Përkohshëm të Sirisë, Ahmed al-Sharaa. Para takimit, Presidenti Trump shprehu interesin për heqjen e sanksioneve ndaj Sirisë, të cilat e kanë kthyer vendin në një shtet paria, para dhe pas largimit të Bashar al-Assadit. Duke normalizuar Presidentin e Përkohshëm Sharaa dhe duke qenë i hapur ndaj rimëkëmbjes së plotë ekonomike, Administrata Trump po paraqet një mundësi të artë për ta kthyer Sirinë në komunitetin ndërkombëtar dhe për të ndihmuar në mbështetjen e vendit të shkatërruar nga lufta.
Në sfondin e ofensivës së shpejtë të rebelëve, e cila pa kolapsin e ushtrisë siriane të udhëhequr nga Baathistët, despoti i vjetër Bashar al-Assad iku në mërgim në Rusi. Në kontrast, fraksione të shumta rebele u bashkuan në Damask. Pavarësisht fitores kritike që i dha fund një lufte trembëdhjetëvjeçare, Siria mbeti në një gjendje kataklizmike. Nën sanksione të rënda dhe e izoluar ndërkombëtarisht nën regjimin e Assadit, lira siriane ishte një nga monedhat më të dobëta kundrejt dollarit, dhe shumica e vendit nuk mund të prodhonte energji elektrike 24/7 për qytetarët e saj. Jashtë qendrës së Damaskut, Latakias dhe bregdetit të Tartusit, pjesa më e madhe e infrastrukturës së Sirisë ishte shkatërruar, dhe situata u përkeqësua vetëm nga tërmeti shkatërrues në vitin 2023. Tregtia e drogës Captagon e Assadit e izoloi më tej Sirinë në botën arabe, dhe sanksionet e Aktit Cezar ndaluan projektet ndërkombëtare dhe e kthyen vendin në një status paria. Miliona sirianë kishin frikë të ktheheshin në një vend të paqëndrueshëm pa një plan konkret për rindërtimin dhe stabilitetin.
Në sfondin e qeverisë së re tranzitore që po merrte pushtetin, vende të shumta filluan të rregullonin sërish marrëdhëniet me Sirinë. Arabia Saudite dhe Turqia do të udhëhiqnin përpjekjen në këtë drejtim, pasi Ahmed al-Sharaa mbetet i afërt me secilin kryetar shteti. Së pari, Ankaraja do të ndihmonte në përpjekjen për të rikthyer rrjetin energjetik në Siri dhe për të krijuar plane për të rilidhur rrjetin e vjetër hekurudhor sirian. Riadi do të ndihmonte në normalizimin e Sharaa në Lidhjen Arabe dhe do t’i paraqiste atij një imazh pozitiv pavarësisht së kaluarës së tij ekstremiste. Kryeministri saudit Mohammed Bin Salman ishte thelbësor në thyerjen e akullit për të bërë që Presidenti Trump të njihte sundimin e Sharaa. Arabia Saudite do të ndihmonte gjithashtu në pagesën e kredive ndërkombëtare të Sirisë për të ndihmuar në lehtësimin e vendit të shkatërruar nga lufta.
Në mes të pasigurisë se Rusia do të vazhdojë të ndikojë në Siri, Franca do të shënonte një investim të madh në ish-protektoratin e saj. Ndërmjet fundit të prillit dhe fillimit të majit 2025, CMA CGM, një kompani e madhe franceze e transportit detar, nënshkroi një kontratë tridhjetëvjeçare për të përmirësuar dhe zhvilluar një port në Latakia, së bashku me operacionet menaxheriale ditore, gjë që hap Sirinë ndaj ndihmës shumë të nevojshme nga Perëndimi. Më 15 maj, Dubai Ports World nënshkroi një investim prej 800 milionë dollarësh në portin detar të Tartusit. Presidenti Trump gjithashtu po shpreh interes për të ndihmuar në rindërtimin e Sirisë pasi takimi i tij me Sharaa shkoi pozitivisht, dhe masat e mëtejshme diplomatike amerikane me Damaskun kanë treguar rezultate inkurajuese.
Një faktor kyç në ringjalljen e Sirisë do të jetë nënvlerësimi i vendeve dhe milicive që luajtën role kyçe në shkatërrimin dhe destabilizimin e saj. Pjesa më e madhe e komunitetit ndërkombëtar do të përfitojë nga ringjallja në rritje e Sirisë, ndërsa Rusia, Hezbollahu dhe Republika e Iranit do të jenë humbësit kryesorë. Nën sundimin e familjes Assad, Siria ishte një shtet klient i Bashkimit Sovjetik dhe Federatës Ruse, e cila përdorte portin detar të Tartusit për flotën ruse të Mesdheut. Mungesa e pranisë në bregdetin sirian pengon ambiciet e Rusisë në rajon, pasi “flota hije” dhe mercenarët në Afrikë mbështeten te Siria si një qendër logjistike.
Irani jo vetëm që u mbështet te Siria si një korridor për të transportuar armë te milicitë e lidhura si Hezbollahu në Liban, por gjithashtu ndërhyri në mënyrë aktive, ngriti baza të shumta dhe ndryshoi demografinë duke importuar dhjetëra mijëra luftëtarë dhe familje milicie shiite. Republika e Iranit donte të përdorte Sirinë si një pikënisje kundër konflikteve të ardhshme të armatosura, duke furnizuar vazhdimisht Hezbollahun, dhe qeveria e re është thellësisht kundër ndikimit iranian. Pa një korridor të drejtpërdrejtë tokësor, Hezbollahu është më i izoluar dhe nën presion për t’u çarmatosur nën qeverinë e re libaneze, dhe pozicioni i Republikës së Iranit është gjithashtu i pasigurt. Duke humbur forcën e milicisë së saj më të fuqishme në Sham dhe një aleat kyç si Bashar al-Assadi, Teherani do të bjerë nën presion më të madh. Irani do të zbatojë metoda të luftës hibride për të nxitur dhunën sektare për të provuar ta mbajë Sirinë të paqëndrueshme.
Siria, tashmë e hapur ndaj komunitetit ndërkombëtar, përballet me sfida me shtetet fqinje. Megjithatë, qeveria aktuale e udhëhequr nga Presidenti Sharaa po ndërmerr hapa për të rregulluar marrëdhëniet dhe për të forcuar partneritetet diplomatike. Libani, i cili ndjeu plagë për shkak të dekadave të pushtimit sirian nën familjen Assad, aktualisht është në një fazë të rindërtimit të republikës, pasi Hezbollahu, i degraduar ushtarakisht pas një lufte me Izraelin, tani është i izoluar pa mbështetësin e tij fqinj. Ahmed al Sharaa po merr një qëndrim të vendosur për të luftuar Hezbollahun përgjatë kufirit, ndërkohë që rregullon marrëdhëniet me qeverinë libaneze. Disa përleshje të mëdha kufitare kanë ndodhur midis infiltruesve të Hezbollahut dhe qeverisë së re siriane, në të cilat Forcat e Sigurisë Libaneze vepruan për të zbutur situatën. Bisedimet e drejtpërdrejta midis Presidentit libanez Joseph Aoun dhe Presidentit të përkohshëm sirian Sharaa, të cilat përfunduan në kushte të mira, janë një hap i vlefshëm drejt kohezionit levantin.
Regjimi i Assadit kishte gjithashtu marrëdhënie të këqija me Turqinë dhe Jordaninë për krizën e refugjatëve dhe tregtinë e drogës së opiumit. Me Sharaa që po ndërmerr masa kundër drogave të paligjshme dhe me optimizmin që mbetet i lartë në Siri me investime të reja, si tregtia e kaptagonit ashtu edhe kriza e refugjatëve mund të lehtësohen në vendet fqinje. Së fundi, Siria e re do të duhet të përballet me sulmet e shpeshta izraelite, edhe pse qeveria e përkohshme nuk është kundërpërgjigjur kurrë dhe nuk e ka pranuar provokimin e Izraelit. Megjithëse Siria është e gatshme të normalizojë marrëdhëniet në kushte të duhura, Izraeli, nën Benjamin Netanyahun, ka vepruar në mënyrë armiqësore dhe ka kryer operacione të shumta ushtarake në Siri që nga rënia e Assadit. Pavarësisht agresionit, Siria dhe Izraeli thuhet se kanë biseduar përmes disa kanaleve të fshehta, dhe Shtetet e Bashkuara nuk po e detyrojnë të parën të normalizohet për lehtësimin e sanksioneve. Duke u takuar me Presidentin Trump, i cili është i impresionuar me Sharaa, Siria tani ka një rrugë përmes kanaleve perëndimore që mund të ushtrojë presion diplomatik mbi Netanyahun nëse veprimet e tij rrezikojnë stabilitetin rajonal.
Rihapja e Sirisë ndaj komunitetit ndërkombëtar dhe ndihma për të ringjallur ekonominë e vdekur të Damaskut do të ishin shumë të dobishme për humanitarizmin dhe marrëdhëniet e jashtme sot. Paqëndrueshmëria e Sirisë çoi në derdhje të mëdha të popullit të saj në Irak, Liban, Turqi, Jordani, Evropë dhe të tjerë, dhe një Siri e qëndrueshme mund të pengojë destabilizimin. Kriza globale e refugjatëve, tashmë është pranë një pike thyerjeje, u përkeqësua për shkak të luftës civile siriane gati katërmbëdhjetëvjeçare. Me investime në Siri dhe një qeveri që ka mbështetjen e plotë të fuqive rajonale dhe botërore për të stabilizuar vendin, refugjatët sirianë mund të kthehen në shtëpi në të ardhmen. E pozicionuar strategjikisht në Mesdheun Lindor midis Izraelit, Turqisë dhe Irakut, dhe me një bregdet të madh, Damasku dhe tregtia globale mund të përfitojnë nga investimet ndërkombëtare në tregtinë detare. Për më tepër, shkatërrimi socio-ekonomik dhe izolacionizmi nga bota vetëm lejuan grupet ekstremiste të lulëzonin në Siri. E ardhmja e Sirisë mund të duket e ndritshme, me optimizëm për t’u kthyer në komunitetin ndërkombëtar. Me investimet ndërkombëtare në rritje, optimizmin nga Perëndimi dhe një qeveri të përkohshme popullore në rritje, pozicioni rajonal në rritje i Sirisë mund të rikthejë stabilitetin në vend.
