Lufta e Rusisë në Ukrainë përshkallëzohet, ndërsa bisedimet e paqes duken të dështuara
Ukraina ka shkatërruar avionë bombardues strategjikë të Rusisë përmes një operacioni të paparë dhe sekret me dronë, ndërkohë që Rusia ka lëshuar sulmin më të madh ajror deri më tani mbi qytetet ukrainase dhe ka intensifikuar sulmet në rajonin verior të Sumit, pikërisht në kohën kur të dyja palët u takuan në Stamboll për bisedime paqeje.
Të dy operacionet me dronë simbolizojnë dështimin e bisedimeve të drejtpërdrejta për paqe, të cilat nisën më 15 maj, për të ulur intensitetin e konfliktit – në fakt, duket se e kanë përkeqësuar situatën. Presidenti rus Vladimir Putin raportohet se ka premtuar një përgjigje.
Sulmi me dronë dhe raketa i Rusisë natën e së shtunës përfshiu 472 dronë kamikazë të tipit Shahed, katër raketa lundrimi dhe tre raketa balistike. Forcat ajrore të Ukrainës thanë se kanë neutralizuar 385 objektiva ajrorë, përfshirë tre nga raketat lundrimi.
Operacioni “Rrjeta e Merimangës” i Ukrainës u zhvillua një ditë më vonë dhe goditi avionët që Rusia përdor për të lëshuar raketa lundrimi – përfshirë Tupolev-22M3, Tupolev-95 dhe Tupolev-160.
Operacioni përfshiu 117 dronë të futur në mënyrë të fshehtë brenda territorit rus dhe të lëshuar njëkohësisht afër bazave ajrore ku ishin stacionuar bombarduesit.
Pamjet e publikuara nga Ukraina tregonin Tu-95 që shpërthenin në flakë portokalli ndërsa dronët fluturonin mbi to, duke dëshmuar se tanket e karburantit të avionëve ishin plot dhe se ata ishin në gjendje operative.
Shërbimi i Sigurisë së Shtetit të Ukrainës (SBU), që kreu operacionin, i tha mediave ukrainase se u goditën 41 avionë, çka sipas presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy, përfaqësonte “34 për qind të transportuesve strategjikë të raketave lundruese të stacionuar në bazat ajrore”. SBU vlerësoi dëmin në 7 miliardë dollarë.
Analistë perëndimorë ushtarakë dhe burime mediatike me qasje të hapur nuk e kishin verifikuar plotësisht historinë e Ukrainës deri të mërkurën, por u raportuan zjarre dhe shpërthime në pesë baza ajrore ruse.
Për herë të parë, Ukraina pretendoi se kishte goditur bazën ajrore Olenya në Arktikun rus, afro 2.000 km larg Ukrainës, ku thuhej se u shkatërruan të gjithë bombarduesit Tu-95.
Gjithashtu u raportua se u goditën baza ajrore Belaya në Irkutsk (mbi 4.000 km larg Ukrainës), ku thuhej se u shkatërruan tre Tu-95; baza ajrore Dyagilevo në Ryazan, vetëm 175 km nga qendra e Moskës; dhe pista ajrore Ivanovo, 250 km në verilindje të kryeqytetit rus, ku u shkatërrua të paktën një avion A-50 – një radar ajror 500 milionë dollarësh që Rusia e përdor për të zbuluar sistemet mbrojtëse ukrainase dhe për të koordinuar objektivat e avionëve luftarakë rusë. Zjarr u raportua edhe në një pistë të pestë pranë Moskës.
Zelenskyy e quajti operacionin “një rezultat absolutisht brilant, një rezultat i pavarur i Ukrainës”, dhe tha se kishte kaluar “një vit, gjashtë muaj dhe nëntë ditë që nga fillimi i planifikimit”.
Ministria ruse e Mbrojtjes pranoi se “në rajonet Murmansk dhe Irkutsk, si rezultat i dronëve FPV të lëshuar nga zona në afërsi të aeroporteve, disa avionë morën flakë,” por pretendoi se sulme të ngjashme ishin zmbrapsur në Ivanovo, Ryazan dhe Amur.
Rusia gjithashtu njoftoi se “disa pjesëmarrës në sulmet terroriste janë arrestuar,” megjithatë Zelenskyy deklaroi: “Njerëzit tanë që përgatitën operacionin u tërhoqën nga territori rus me kohë.”
“Rusia përdor rregullisht Tu-95 dhe Tu-22M3 për të lëshuar raketa lundrimi kundër Ukrainës,” shkroi Instituti për Studimin e Luftës (ISW), një institut mendimi me bazë në Uashington, duke shtuar: “Rrëzimi i avionëve rusë A-50 më parë ka kufizuar përkohësisht aktivitetet ajrore ruse mbi Ukrainë.”
Kanale pro-Kremlinit në Telegram si Rybar dhe vëzhguesi ushtarak ukrainas Tatarigami thanë se Rusia nuk prodhon më shasi për Tu-95 dhe Tu-22, duke i bërë të pazëvendësueshëm. Bloomberg raportoi se varësia e Rusisë nga komponentë të sanksionuar perëndimorë e pengon atë të rikthejë në shërbim edhe avionët e dëmtuar.
The New York Times vlerësoi se Ukraina mund të ketë shkatërruar ose dëmtuar 20 avionë, por është e mundur që jo të gjitha pamjet e sulmit të jenë publikuar ende në media me qasje të hapur.
“Nëse konfirmohet edhe gjysma e pretendimeve për 41 avionë të dëmtuar/shkatërruar, do të ketë një ndikim të madh në aftësinë e aviacionit rus me rreze të gjatë për të vazhduar sulmet masive me raketa lundrimi kundër qyteteve dhe infrastrukturës ukrainase,” tha eksperti i aviacionit Justin Bronk nga Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara për The New York Times.
Operacioni “do t’i detyrojë zyrtarët rusë të rishpërndajnë sistemet e mbrojtjes ajrore për të mbuluar një territor shumë më të gjerë,” tha ISW.
Më 3 qershor, SBU goditi sërish, duke dëmtuar urën e Kerçit – një linjë kritike furnizimi për Rusinë drejt Krimesë – për të tretën herë gjatë luftës. Pamjet tregonin një shpërthim nënujor pranë një kolone të urës, duke sugjeruar se Ukraina kishte përdorur një mjet të pamanovruar nënujor.
Moska mohoi se kishte ndodhur ndonjë dëm i vërtetë.
Rusia përparon ngadalë
Sukseset e Ukrainës u errësuan nga lajmet për përparimet e vazhdueshme ruse.
Më shqetësueset ndodhën pranë qytetit verior të Sumit, vetëm 30 km nga kufiri rus.
Pamjet e verifikuara gjeografikisht tregonin se trupat ruse morën fshatrat Konstyantynivka në kufi dhe Oleksiivka, 4 km më tutje, të dielën.
Të martën, forcat ruse ishin aq afër sa të nisnin sulme me artileri raketore në qytetin e Sumit, duke vrarë katër persona dhe plagosur 30 të tjerë.
“Artileri raketore mbi një qytet të zakonshëm – rusët goditën drejt në rrugë, duke shkatërruar ndërtesa banimi të zakonshme. Qelbësira,” tha Zelenskyy.
Të dielën, trupat ruse duket se kishin marrë edhe vendbanimet Dyliivka dhe Zorya, në veri dhe perëndim të Toretskut në lindje të Ukrainës.
Pamje të tjera tregonin se trupat ruse kishin përparuar edhe drejt Lyman dhe Kurakhove – dy objektiva të rëndësishëm në lindje të vendit.
Këto fitore janë pjesë e një avancimi të ngadaltë që po zgjat prej më shumë se një viti, por përbëjnë një sinjal të vendosmërisë së Putinit për të përfunduar pushtimin e Ukrainës lindore.
Bisedimet siguruan një shkëmbim robërish
Kjo vendosmëri u pa edhe në Stamboll, ku negociatorët ukrainas dhe rusë u takuan të hënën për raundin e dytë të bisedimeve për paqe.
Rusia paraqiti një memorandum për armëpushim që kërkonte që Ukraina të pranonte zyrtarisht humbjen e të gjithë territoreve të pushtuara në Luhansk, Donetsk, Zaporizhia dhe Kherson, si edhe të pjesëve të papushtuara të këtyre rajoneve, të cilat mund të kërkojnë vite për t’u pushtuar me një kosto të lartë.
Syrskii tha se viktimat ruse për këtë vit kishin kaluar shifrën 200,000 – një numër që Al Jazeera nuk ka mundur ta verifikojë në mënyrë të pavarur.
Memorandumi rus gjithashtu kërkonte një kufizim të madhësisë së forcave të armatosura të Ukrainës dhe një angazhim se Ukraina nuk do të anëtarësohej në asnjë aleancë ushtarake të huaj dhe nuk do të lejonte trupa të huaja në territorin e saj.
Gjithashtu, kërkohej mbajtja e zgjedhjeve në Ukrainë brenda 100 ditëve nga nënshkrimi i marrëveshjes së armëpushimit – një sinjal i qartë për dëshirën e Moskës për ta zëvendësuar Zelenskyyn pro-perëndimor në Kiev.
Këto kërkesa përputhen me kushtet që Putin përcaktoi në një fjalim në qershor 2024, dhe negociatorët ukrainas, të cilët nuk e kishin parë memorandumin rus para se të mbërrinin në takimin e orës 13:00 të së hënës, u larguan pas pak më shumë se një orë.
Të dyja palët ranë dakord për shkëmbimin e të paktën 1,000 robërish lufte – ndoshta deri në 1,200 – duke u dhënë përparësi të rinjve (mosha 18–25) dhe të plagosurve. Ata gjithashtu ranë dakord për shkëmbimin e nga 6,000 trupave secila palë.
U vendos të mbahet një raund i tretë bisedimesh në dhjetë ditët e fundit të qershorit, me ministrin e Mbrojtjes të Ukrainës, Rustem Umerov, që sugjeroi pjesëmarrjen e drejtpërdrejtë të Putin dhe Zelenskyy-t: “Sepse vendimet mund të merren vetëm nga ata që realisht i marrin vendimet.”
Disa analistë kishin menduar se të dy liderët do të takoheshin në raundin e parë të bisedimeve më 15 maj, por vetëm Zelenskyy ishte i pranishëm.
“Bisedimet në Stamboll nuk janë për të arritur një paqe kompromisi mbi bazën e ndonjë fantazie, por për të garantuar fitoren tonë të shpejtë dhe shkatërrimin e plotë të regjimit neo-nazist,” shpjegoi Dmitry Medvedev, zëvendëskryetar i Këshillit të Sigurisë së Rusisë, në Telegramin e tij.
“Ushtria jonë po avancon dhe do të vazhdojë të përparojë. Çdo gjë që duhet të hidhet në erë do të hidhet në erë, dhe ata që duhet të eliminohen do të eliminohen,” përfundoi ai.
Sanksione të reja për Rusinë?
Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, ka shmangur vendosjen e sanksioneve të reja ndaj Moskës, por qëndrimi i tij po humbet mbështetje në Kongresin amerikan.
Sidney Blumenthal, ish-këshilltar presidencial, dhe senatori Lindsey Graham njoftuan se këtë javë do të paraqesin një projektligj që vendos 500 për qind tarifa doganore mbi çdo vend që importon naftë, gaz dhe uranium nga Rusia. Graham e quajti atë “projektligji më drastik që kam parë ndonjëherë në Senat.”
Ata e bënë këtë njoftim pas një udhëtimi fundjave në Kiev dhe një takimi me presidentin francez Emmanuel Macron në Paris.
“Ajo që mësova gjatë këtij udhëtimi ishte se Putini po përgatitet për më shumë luftë,” tha Graham.
Projektligji do të kishte në shënjestër Kinën dhe Indinë, të cilat përbëjnë pjesën më të madhe të eksporteve të energjisë të Rusisë – që arritën në 233 miliardë euro vitin e kaluar, sipas një hetimi të BBC-së.
Por teorikisht, mund të përfshijë edhe anëtarë të Bashkimit Evropian, të cilët shpenzuan rreth 23 miliardë euro për naftë dhe gaz rus vitin e kaluar.
Disa shtete të BE-së kërkuan përjashtime nga ndalimi i naftës ruse në fillim të vitit 2023, dhe BE-ja nuk ka ndaluar kurrë importin e gazit rus – megjithëse thuajse e ka ndërprerë tërësisht
