Close Menu
    Facebook X (Twitter) Instagram
    • Lajme
      • Kosovë
      • Rajon
      • Lindja e Mesme
      • Botë
      • Politikë
      • Kronikë e Zezë
    • OP-ED
      • Analiza
      • Ese
      • Opinione
      • Kolumna
    • SCI-TECH
      • Teknologji
      • Shkencë
    • Biznes
      • Investimi
    • Evente
    • Histori
    • Jetesë
      • Shëndeti
      • Këshilla
      • Ushqyerja
    • Sociale
    • Besimi
      • Edukim
      • Lutje (dua)
      • Qendrime
      • Studime në besim
      • Të ndryshme
      • Tema
    • SPORT
    Facebook X (Twitter) Instagram Pinterest
    Dija Online
    • Lajme
    • Evente
    • OP-ED
    • Të rekomanduara
    Dija Online
    Ju jeni në:Home»Besimi»Studime në besim»Pasqyrë e përgjithshme rreth shkencës së Fikhut
    Studime në besim

    Pasqyrë e përgjithshme rreth shkencës së Fikhut

    Dija OnlineBy Dija Online10-11-201508 Mins Read
    Share Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email
    Share
    Facebook Twitter LinkedIn Pinterest Email
    1. Përkufizimi i Fikhut

      Në kuptimin gjuhësor “فقه” “Fikh” do të thotë – ” فهم” “njohje”,”kuptim”. Me këtë domethënie është përdorur edhe në ajetin ku Musai alejhi selam i bën lutje Allahut të Lartësuar:
      “وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي”
      “Dhe zgjidhma nyjën nga gjuha (ma largo mangësinë e të shprehurit). Që ata ta kuptojnë fjalën time.” (Ta Ha, 27-28)

      Ndërsa në kuptimin terminologjik, shkenca e fikhut ka disa përkufizime dhe ndër to zgjedhim:
      a) Njohja e dispozitave të Sheriatit që lidhen me veprat (e njeriut) dhe me argumentet e tyre të hollësishme (të zbërthyera);
      b) Shkencë që merret me dispozitat praktike të sheriatit të nxjerra nga argumentet e hollësishme.


      1.1. Sqarim i përkufizimit

      Me fjalën “njohja” është për qëllim dija e sigurt dhe ajo dominuese mbi të dyshimtën (jo njohuria paragjykuese ose dija e pambështetur supozuese).
      Ndërsa me pjesën “dispozitat e sheriatit” janë për qëllim dispozitat e përfituara nga sheriati, si p.sh. njohja se një praktikë e caktuar është vaxhib ose haram. Këtu përjashtohen njohuritë e përfituara nga logjika dhe njohuritë e përfituara nga përvoja.
      Ndërsa me fjalinë “që lidhen me veprat (e njeriut)” janë për qëllim ato gjëra që nuk lidhen në mënyrë direkte me bindjen dhe besimin (akiden), si kryerja e namazit, dhënia e zekatit, agjërimi, etj.. Pra, në përkufizimin e fikhut përjashtohen ato gjëra që lidhen me besimin, si teuhidi (njësimi) i Allahut dhe njohja e Emrave dhe Atributeve të Tij. Pra këto nuk përfshihen në “fikh”, sipas kuptimit terminologjik të tij.
      Dhe me pjesën “me argumentet e tyre të hollësishme” janë për qëllim argumentet të zbërthyera, të imtësuara, nga të cilat nxirren dispozitat e fikhut. Kështu që përjashtohet nga ky përkufizim shkenca e Usuli Fikhut, për shkak se ajo studion argumentet e përgjithshme të fikhut.


      2. Ndarja e Fikhut

      Më lartë qartësuam se Fikhu është shkenca e cila studion ligjet praktike islame, të cilat burojnë nga shpallja që i ka zbritur Muhamedit salallahu alejhi ue selem.
      Dijetarët, kur shkruajnë rreth kësaj shkence në librat e tyre, dallojnë në mënyrën se si e bëjnë ndarjen e tematikave që shtjellohen aty. Më e përgjithshmja është që ndarja të bëhet në dy pjesë:

      1. Kismu Ibadat – Pjesa e ceremonive fetare (adhurimeve)1,
      2. Kismu Muamelat – Pjesa rreth rregullave ndërnjerëzore (kodi i së drejtës qytetare)2
      .

      3. Burimet e Fikhut (legjislacionit islam)

      Me burimet e fikhut kemi për qëllim argumentet në të cilat mbështetet sheriati dhe nga të cilat nxirren dispozitat islame. Ato janë:

      1. Kurani
      2. Suneti
      3. Ixhmaja (pajtimi i muxhtehidëve të një kohe nga populli i Muhamedit salallahu alejhi ue selem) për një çështje legjitime
      4. Kijasi (Analogjia).

      4. Dispozitat obliguese (El ahkamut- teklifije)

      Dispozitat apo ligjet të cilat nxirren nga argumentet e sheriatit, të gjitha, nuk e kanë të njëjtën gradë të obligueshmërisë apo ndalesës, por ato dallojnë varësisht prej fuqisë dhe formës së argumentit se si ka ardhur rreth çështjes së caktuar. Prandaj dijetarët e Usulit i kanë ndarë ato në disa lloje:

      1. Vaxhib (obligim)

      Kërkesa e Ligjdhënësit për veprim në mënyrë të prerë, mosvepruesi i saj ndëshkohet, prandaj ai që e ekzekuton shpërblehet, ndërsa ai që e lë ndëshkohet.
      Me fjalë të tjera, vaxhibi është ajo që është e urdhëruar të kryhet, për përmbushjen e së cilës pason shpërblimi, ndërsa për mospërmbushje pason dënimi.

      2. Haram (ndalesë)

      Kjo është e kundërta e obligimit (vaxhibit). Është kërkesa e Ligjdhënësit për mosveprim në mënyrë të prerë dhe ai që e vepron atë ndëshkohet.
      Pra, haram është ajo që është e ndaluar të veprohet dhe për çka pason dënimi.

      3. Mesnun, mendub (e rekomanduar)

      Kërkesa e Ligjdhënësit për veprim, por jo në mënyrë të prerë dhe mosvepruesi nuk ndëshkohet. Me fjalë të tjera, ajo për të cilën ai që e bën shpërblehet, ndërsa ai që e lë nuk ndëshkohet.

      4. Mekruh (e urryer, e neveritur)

      Kjo është e kundërta e rekomandimit. Kërkesa e Ligjdhënësit për mosveprim por në mënyrë jo të prerë. Vepruesi i saj nuk ndëshkohet, por qortohet.

      5. Mubah (e lejuar)

      Kjo është kur bërja dhe lënia e një vepre është e njëjtë.


      4.1. Ndarja e dispozitave obliguese te dijetarët hanefi
      Ndarja e dispozitave obliguese në këto pesë kategori ose l
      loje është ndarje e shumicës së dijetarëve, kurse usulistët hanefi ndarjen e këtyre dispozitave e bëjnë në shtatë lloje. Ata veprat obligative (vaxibin) e ndajnë në dy lloje: farz dhe vaxhib.
      1. Farz: Ajo që e ka kërkuar Ligjdhënësi të veprohet në mënyrë të prerë, me argument të vërtetuar, të prerë dhe të veçantë, si namazi, zekati, haxhi, etj..
      2. Vaxhib: Ajo që Ligjdhënësi e ka kërkuar të veprohet në mënyrë të prerë, por argumenti nuk është i prerë dhe i drejtpërdrejtë3. Si p.sh. sadakatu fitri, leximi i Fatihasë në namaz, etj..

      Kurse te dijetarët e tjerë (xhumhuri) edhe farzi, edhe vaxhibi është i njëjtë, prandaj ata i përdorin këto dy terma si sinonime, duke mos bërë dallim ndërmjet tyre.

      Ulematë hanefi gjithashtu edhe mekruhun e ndajnë në dy lloje:

      1. Mekruh tahrimen: Është i njëjtë sikurse harami4; ajo që ka kërkuar Ligjdhënësi të mos veprohet në mënyrë të prerë, por me argument jo të prerë5. Për këtë mund të sjellim shembullin ku dijetarët hanefi thonë se veshja e rrobave të mëndafshit për mashkullin është mekruh tahrimen, ose mbajtja e stolive të arit për meshkuj, etj..

      2. Mekruh tenzihen: Ajo që ka kërkuar Ligjdhënësi të mos veprohet në mënyrë jo të prerë. Siç është agjërimi i ditës xhuma duke mos ia bashkangjitur një ditë para ose një ditë pas.

      Ashtu si sqaruam më lart, ndarja e dispozitave obliguese që e bëjnë dijetarët hanefi është kështu:
      1. Farzi.
      2. Vaxhibi.
      3. Mesnuni.
      4. Mubahu.
      5. Mekruhu tahrimen.
      6. Mekruhu tenzihen.
      7. Harami.

      4.2. Ndarja e farzit

      Ato vendime të cilat janë obligative, pa marrë parasysh a janë vaxhibe apo farze, ato ndahen në dy kategori:
      a) Fard ajn (obligim individual), bërja e së cilës kërkohet nga çdo mukel-lef (i përgjegjshëm moralisht), i moshërritur dhe psiqikisht i shëndoshë. Shumica e këtyre vendimeve sheriatike hyjnë në këtë kategori. Si p.sh. falja e namazit për secilin, agjërimi, haxhi, etj..

      b) Fard kifaje (obligim kolektiv), ekzekutimi i së cilës kërkohet nga shoqëria e përgjegjshme islame dhe jo prej secilit individ specifikisht; siç është falja e namazit të xhenazes, të mësuarit e degëve të ndryshme të diturisë së dobishme, të urdhëruarit në të mirë dhe ndalimi nga e keqja si dhe çështje të tjera të ngjashme.


      5. Sqarimi i disa termave të Fikhut

      Mukelef: Quhet personi i cili ngarkohet me zbatimin e dispozitave të sheriatit. Pra, ai që arrin moshën e pjekurisë dhe është i mençur.
      Fekih (shumës Fukaha): Personi i cili është ekspert në jurisprudencën islame, fikh.
      Fetva: Opinioni juridik i një fekihu apo i një grupi në lidhje me ndonjë çështje të sheriatit.
      Medh`heb: Drejtim apo shkollë e mendimit; përmbledhja e përgjithshme e vendimeve juridike të një dijetari të madh (imami), gjithashtu edhe nxënësit e tij dhe të gjithë dijetarët të cilët i përmbahen metodës së tij.
      Mesele (shumës Mesa`il): Temë, çështje apo problematikë e fikhut.
      Mufti: Dijetari që jep fetva.
      Ixhtihad: Përpjekja e fekihut me të gjitha mundësitë për të gjetur dispozitën e Allahut rreth një çështjeje të caktuar nga burimet e sheriatit (Kurani, Suneti, Ixhmaja, etj.).
      Muxhtehid: Dijetari i cili është i kualifikuar për të nxjerrë vendime me anë të ixhtihadit.
      Ixhma: Dakordimi (pajtimi, unifikimi) i muxhtehidëve të një kohe, nga umeti i Muhamedit salallahu alejhi ue selem, për një çështje të sheriatit.
      Mufesir: Komentator i Kuranit.
      Muhadith: Dijetar i shkencave të hadithit.
      Mukal-lid: Muslimani i rëndomtë i cili pason ndonjë dijetar ose medh`heb pa e kërkuar argumentin.
      Kijas: Krahasimi i një çështjeje që për dispozitën e saj sheriatike nuk ka argument me një çështje tjetër për dispozitën e së cilës ekziston argumenti. Ky krahasim bëhet pasi të dyja çështjet janë të njëjta dhe kanë motiv të përbashkët.
      Taklid: Të ndjekurit e ndonjë opinioni, dijetari apo medh’hebi pa hulumtuar argumentin në të cilin mbështetet.
      Ulema (njëjës Alim): Dijetarë.

     

    Alaudin Abazi

     

    1 Në këtë pjesë hyn:
    -Kapitulli i pastërtisë.
    -Namazi.                      -Betimet dhe zotimet.
    -Agjërimi.                     -Dispozitat e xhamisë.
    -Zekati.                        -Xhihadi.
    -Haxhi dhe Umreja.       -Ushqimet dhe pijet
    -Rregullat e gjuetisë dhe të therjes. Për më gjerësisht shih: “Historia e Fikhut”, Eshkar, 25-28.
    2 Në këtë pjesë hyn:
    -Martesa dhe divorci.
    -Kodi penal.
    -E drejta procedurale.
    -Shitblerja dhe kontrata të tjera.
    -Trashëgimia dhe testamenti, etj.. Për më gjerësisht shih: “Historia e Fikhut”, Eshkar, 27-30.
    3 Sikurse argumenti për ndonjë vaxhib të jetë me hadith ahad (hadithi i saktë që transmetohet vetëm me një rrugë të transmetimit)
    4 Prandaj Imam Ebu Jusufi dhe Imam Muhamedi (dy nxënësit e Ebu Hanifes) këtë lloj të mekruhut ia bashjkangjesin haramit dhe nuk e konsiderojnë normë në vete.
    5 Dhe me këtë: “…me argument jo të prerë”, bëjnë dallimin ndërmjet këtij mekruhu dhe haramit.

    Share. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email
    Previous ArticleSi mund ta shëroj veten time?
    Next Article Galaxy S7 më i lirë se S6
    Dija Online

    Related Posts

    Vështrim Propozimit të BE-së për normalizim

    28-02-2023

    Kurani dhe Menaxhmenti

    17-03-2018

    Mosmarrëveshjet në mes bashkëshortit dhe bashkëshortes së punësuar

    07-02-2018
    Add A Comment
    Leave A Reply Cancel Reply

    You must be logged in to post a comment.

    • Të Fundit
    • Të popullarizuara

    Nga ekonomia e pushtimit në ekonominë e gjenocidit: RAPORTI I PLOTË i Raportueses Speciale për situatën e të drejtave të njeriut në territoret palestineze të pushtuara që nga viti 1967, Francesca Albanese

    Nga Ekonomia e Pushtimit në Ekonominë e Gjenocidit: Raporti i përfaqësueses së OKB-së mbi makinerinë korporative prapa Izraelit

    Çfarë Ndodh me Trupin Tuaj kur Pini Ujë Kokosi?

    Lirim Mehmetaj: Ta përkrahësh Benjamin Netanyahu është njëjtë si ta përkrahësh Slobodan Millosheviçin

    Çmenduritë e Qeverisë së Erdoganit

    Çfarë e bën kamatën kaq mëkat të madh?

    SISTEMI BANKAR ISLAM, FITIMPRURËS PËR TË GJITHË

    A lejohet eksperimenti me kafshë, sikurse minjtë?

    OP-ED

    Nga ekonomia e pushtimit në ekonominë e gjenocidit: RAPORTI I PLOTË i Raportueses Speciale për situatën e të drejtave të njeriut në territoret palestineze të pushtuara që nga viti 1967, Francesca Albanese

    Nga Ekonomia e Pushtimit në Ekonominë e Gjenocidit: Raporti i përfaqësueses së OKB-së mbi makinerinë korporative prapa Izraelit

    Lirim Mehmetaj: Ta përkrahësh Benjamin Netanyahu është njëjtë si ta përkrahësh Slobodan Millosheviçin

    • Besimi

    Islamofobia e sponsorizuar nga shteti në Francë nxit dhunë ndaj muslimanëve

    Përfundon Haxhi: grupi i fundit i haxhinjve të Kosovës kthehet në atdhe

    Historia dhe kontribuimet e muslimaneve te Azis lindore ne islam

    Si të bëhemi lexues të rregullt të librave?

    Reklamoni në Dija Online
    NËSE JENI SOCIAL, NA NDIQNI
    • Facebook
    • YouTube
    • TikTok
    • WhatsApp
    • Twitter
    • Instagram
    Të zgjedhura nga redaksia

    Nga ekonomia e pushtimit në ekonominë e gjenocidit: RAPORTI I PLOTË i Raportueses Speciale për situatën e të drejtave të njeriut në territoret palestineze të pushtuara që nga viti 1967, Francesca Albanese

    10-07-202549 Mins Read

    Lirim Mehmetaj: Ta përkrahësh Benjamin Netanyahu është njëjtë si ta përkrahësh Slobodan Millosheviçin

    08-07-20252 Mins Read

    Trajnim online falas për prindërit: Si ta mbrojmë fëmijën në botën digjitale?

    27-06-20252 Mins Read
    Reklamoni në Dija Online
    Më të popullarizuarat

    Forexi “islam” dhe vendimi i Ligjit islam mbi të

    5 Mins Read

    Shitblerja online e ndaluar apo lejuar!? 

    2 Mins Read

    Kujdes me hixhamën (terapia e kupave); llojet, kushtet e hixhames dhe ndalesat, udhëzimet e nevojshme, dobitë e hixhames

    12 Mins Read
    Të zgjedhura nga redaksia

    Nga ekonomia e pushtimit në ekonominë e gjenocidit: RAPORTI I PLOTË i Raportueses Speciale për situatën e të drejtave të njeriut në territoret palestineze të pushtuara që nga viti 1967, Francesca Albanese

    Lirim Mehmetaj: Ta përkrahësh Benjamin Netanyahu është njëjtë si ta përkrahësh Slobodan Millosheviçin

    Trajnim online falas për prindërit: Si ta mbrojmë fëmijën në botën digjitale?

    Abonohuni

    Merrni lajmet, analizat, temat sociale, politike dhe ekonomike më të fundit nga DijaOnline

    © 2025 Dijaonline. Designed by Ars of Arts.
    • Ballina
    • Politika e privatësisë
    • Rreth nesh
    • Kontakti

    Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.