Pandëshkueshmëria për bashkëfajësinë në krime lufte e dobëson demokracinë amerikane.
Nga Matthew Duss, zëvendëspresident ekzekutiv në Qendrën për Politikë Ndërkombëtare.
Më 11 korrik, revista “New York Times Magazine” publikoi një investigim të thelluar mbi mënyrën se si Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, e ka zgjatur luftën në Gaza për arsye politike. Artikulli jo vetëm që e paraqet një kryeministër të fiksuar në mënyrë maniake pas ruajtjes së koalicionit të tij qeverisës – dhe rrjedhimisht, shmangies së burgut – deri në atë pikë sa është i gatshëm të vrasë dhjetëra mijëra palestinezë (shifër që vazhdon të rritet), të sakrifikojë jetët e pengjeve izraelitë dhe ta kthejë vendin e tij në një shtet të izoluar ndërkombëtarisht, por ai shërben edhe si një provë më shumë në aktakuzën kundër menaxhimit të luftës nga administrata Biden.
Presidenti amerikan Joe Biden paraqitet herë si i paaftë e herë si gjaknxehtë, duke i bërë presion Netanyahu-t të ndryshojë kurs, duke i besuar kur ai premton se do ta bëjë, e më pas duke u inatosur kur Netanyahu, siç pritej, nuk e bën. Përsëri, e përsëri, e përsëri.
Siç thoshte poeti i madh amerikan George W. Bush: “Mashtromë një herë, turp për ty. Më mashtro… s’mund të mashtrohesh prapë.” [Shënim: Kjo është një gafë e famshme e Bush.]
Edhe sikur Biden të jetë mashtruar, nuk kishte asnjë justifikim për këtë. Nëse ai nuk e dinte saktësisht se çfarë po ndodhte, anëtarë të tjerë të lartë të ekipit të tij të sigurisë kombëtare padyshim që e dinin. Disa javë më parë, ish-zëdhënësi i Departamentit të Shtetit, Matthew Miller, bëri bujë kur tha se është “pa pikë dyshimi e vërtetë që Izraeli ka kryer krime lufte” në Gaza. Por këtë e dinte tashmë kushdo që ka një celular në dorë. Asnjë mizori masive në histori nuk është dokumentuar dhe transmetuar kaq hollësisht në kohë reale, si nga viktimat, ashtu edhe nga autorët e saj. Megjithatë, ishte një deklaratë domethënëse nga dikush si Miller, detyra e mëparshme e të cilit ishte të mohonte vazhdimisht se kishte parë prova për diçka të tillë.
Gënjeshtra themelore mbi të cilën u ndërtua politika e administratës Biden për Gazën ishte se dëmi i pamasë i shkaktuar civilëve ishte i paqëllimshëm. E vërteta është se shkaktimi i dëmit civil është pjesë e strategjisë së Izraelit. Siç u dokumentua në padinë e Afrikës së Jugut në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, një sërë zyrtarësh të qeverisë izraelite kanë qenë mjaft të hapur për qëllimet e tyre.
Përveç raportimeve të shumta në kohë reale nga kjo luftë, veçanërisht nga vetë palestinezët, një artikull i fundit në kopertinën e revistës “New York” nga Suzy Hansen ofron dëshminë më të detajuar deri më sot mbi atë që zyrtarët e administratës Biden dinin dhe kur e morën vesh. Ky artikull, së bashku me pranimin e Miller-it, duhet t’i japë fund çdo pretendimi se zyrtarët e administratës nuk ishin në dijeni të krimeve të luftës që po kryheshin. E megjithatë, ata vazhduan të furnizonin armë, duke shkelur ligjet amerikane që e ndalojnë këtë për ushtritë e akuzuara në mënyrë të besueshme për shkelje të rënda të të drejtave të njeriut dhe për kufizim të ndihmës humanitare.
Vlen të preken shkurtimisht argumentet kryesore që zyrtarët e lartë të administratës Biden përdorën, dhe vazhdojnë të përdorin, për të justifikuar rolin e tyre në këtë katastrofë historike. Nëse keni ndjekur ndonjë dalje publike të ish-Këshilltarit të Sigurisë Kombëtare, Jake Sullivan, ku është pyetur për këtë çështje, me siguri e keni parë t’i rendisë ato një e nga një.
Argumenti i parë kryesor është se armiqtë e Izraelit mund ta interpretonin ndërprerjen e armatimit amerikan si një nxitje për sulm, gjë që mund të çonte në një përshkallëzim rajonal që administrata Biden donte ta shmangte. Ky argument është i dyshimtë për dy arsye. Së pari, është e qartë se, për zhgënjimin e madh të Hamasit, aleatët e tij të supozuar, Hezbollahu dhe Irani, nuk kishin asnjë interes t’i bashkoheshin luftës përtej një shfaqjeje simbolike force. Nuk kam parë asnjë provë se përdorimi i levave të fuqishme të Shteteve të Bashkuara nga ana e Biden për t’i dhënë fund luftës do ta ndryshonte këtë kalkulim. Së dyti, kur lufta më në fund u përshkallëzua në rajon, ishte Izraeli ai që e përshkallëzoi, me mbështetjen e Biden-it.
Argumenti tjetër është se vazhdimi i furnizimit me armë mundësonte një nivel ndikimi amerikan mbi politikën izraelite, i cili do të humbiste nëse armët do të ndaleshin. Përveç faktit që kjo qartësisht nuk funksionoi, një nga arsyet pse ky pretendim më duket kaq i çuditshëm është se disa nga ata që e thonë tani, më parë e kishin hedhur poshtë.
Në nëntor 2018, 30 ish-zyrtarë të administratës Obama lëshuan një deklaratë të hapur ku mbështesnin ndërprerjen e armëve për Arabinë Saudite për ndërhyrjen e saj brutale në luftën në Jemen. Nënshkruesit shpjeguan se më parë i kishin mbështetur sauditët “në përpjekje për të fituar ndikim për ta shtyrë koalicionin të respektonte ligjin ndërkombëtar humanitar”, por që kjo, në retrospektivë, ishte një gabim. Pothuajse të gjithë ata nënshkrues do të shërbenin më vonë në administratën Biden. Dhe disa prej tyre tani e justifikojnë mbështetjen për luftën e Izraelit në Gaza me të njëjtat fjalë me të cilat u penduan që kishin justifikuar mbështetjen për luftën e Arabisë Saudite në Jemen.
Zyrtarët që përdorin këtë argument theksojnë se, me përpjekje të mëdha, ata herë pas here arrinin të fusnin më shumë ndihma në Gaza sesa do të kishte lejuar Izraeli. Ndonëse duhet pranuar se ato ndihma sigurisht që bënë diferencën për ata pak njerëz që përndryshe nuk do t’i merrnin, kjo as që i afrohet kostos së vazhdimit të mbështetjes për sulmin e Izraelit. Nuk mendoj se meriton shumë lavdërime kur i vë pak fre gjenocidit herë pas here.
Por thelbi është ky: e gjithë kjo nuk ka rëndësi. Edhe sikur ato justifikime të kishin logjikë, ato nuk kërkonin që administrata Biden të mashtronte vazhdimisht vendin dhe botën për sjelljen e Izraelit. Administrata mund të kishte përdorur autoritetin ligjor për të vazhduar mbështetjen, duke deklaruar se, ndonëse kishte prova të qarta për një politikë izraelite të bllokimit të ndihmave humanitare, interesat e sigurisë së SHBA-së shërbeheshin më mirë duke vazhduar furnizimin me armë. Kjo të paktën do të kishte mundësuar një debat të ndershëm.
Por ata nuk e bënë këtë. Ata gënjyen. Në mënyrë të përsëritur. Pretenduan se nuk shihnin prova të abuzimeve sistematike. Përdorën formulime të çuditshme si “janë vrarë tepër shumë palestinezë”, sikur të ekzistonte një numër i pranueshëm që ishte tejkaluar. Thanë se Izraeli “nuk po bënte mjaftueshëm” për të lehtësuar ndihmën humanitare, duke e paraqitur një problem politikash si një problem logjistik.
Administrata Biden ishte aq e përkushtuar për të mjegulluar realitetin e sjelljes së Izraelit, saqë krijoi një proces krejtësisht të ri për të mbajtur gjallë këtë iluzion. I lëshuar nga Shtëpia e Bardhë në shkurt 2024, Memorandumi i Sigurisë Kombëtare 20 (NSM-20) udhëzonte Departamentin e Shtetit të merrte “garanci të caktuara me shkrim, të besueshme dhe të vërtetueshme, nga qeveritë e huaja” se do t’i përmbaheshin ligjit amerikan dhe atij ndërkombëtar. Sigurisht, siç pritej, në fund administrata e nxori Izraelin të pastër, dhe armët vazhduan të dërgoheshin. NSM-20 u paraqit si një mjet i ri për të siguruar llogaridhënie. Në të vërtetë, ishte thjesht një mburojë tjetër kundër saj.
Muajt e fundit, jam takuar me shumë ish-zyrtarë të administratës Biden, njerëz që kanë punuar në Shtëpinë e Bardhë, Departamentin e Shtetit dhe Pentagon. Shumica nuk e mohojnë këtë. Ata pranojnë se Izraeli po dëmtonte qëllimisht civilët dhe se administrata e dinte këtë në çdo nivel. Ata këmbëngulin se po ushtronin presion brenda institucioneve kundër kësaj politike. Përgjigjja ime për të gjithë ka qenë e njëjtë: Flisni hapur tani dhe thoni të vërtetën.
Por deri më tani, nuk i shoh të flasin. Me shumë pak përjashtime – si Andrew Miller, ish-zëvendës ndihmëssekretar shteti për çështjet izraelito-palestineze, dhe Ilan Goldenberg, ish-këshilltar special në Shtëpinë e Bardhë – ata nuk po bëjnë ndonjë reflektim të vërtetë publik, e aq më pak ndonjë që përballet me përmasat e tmerrshme të mizorive që administrata Biden ndihmoi të ndodhnin dhe me pasojat e mundshme për vendin dhe botën, të cilat janë tejet të rënda. Artikulli i fundit i ish-Sekretarit të Shtetit, Antony Blinken, në “New York Times” për sulmin e Presidentit Trump ndaj Iranit, ndërsa pozicionohej paturpësisht për të marrë meritat për çdo sukses të mundshëm, e përmendi fjalën “Gaza” vetëm një herë.
Pra, çfarë duhet të bëjnë klasa politike amerikane dhe votuesit e saj? Kjo është një pyetje e rëndësishme tani që zyrtarët e lartë të administratës Biden po ri-integrohen në establishmentin e politikës së jashtme. Ndonëse pranimi i Matthew Miller-it se ai zgjodhi të ishte fytyra publike e gënjeshtrës së shefit të tij e bën të qartë se ai nuk duhet të trajtohet më kurrë si i besueshëm, këtë e dinim tashmë, dhe është e rëndësishme që ai foli tani, sado vonë.
Duhet të dëgjojmë nga më shumë kolegë të tij se çfarë dinin dhe kur e morën vesh, dhe se si përpjekjet për të ndryshuar politikën u bllokuan vazhdimisht nga vendimmarrësit e lartë. Duhet t’i mirëpresim ish-zyrtarët që flasin hapur, edhe pse me shumë vonesë, në vend që t’i sulmojmë. Pjesë e parandalimit të përsëritjes së gjenocidit të supozuar në Gaza – dhe ky duhet të jetë qëllimi kryesor – është krijimi i hapësirës që njerëzit të na tregojnë atë që dinë, për t’i folur historisë për atë që shkoi keq, dhe për ta bërë këtë sa më shpejt.
Gjithashtu, duhet t’i njohim ata zyrtarë dhe të emëruar që folën kur duhej dhe rrezikuan karrierën e tyre duke dhënë dorëheqjen publikisht. Josh Paul, Tariq Habash, Harrison Mann, Lily Greenberg Call dhe Stacy Gilbert na treguan të gjithëve se çfarë do të thotë të jesh një shërbyes publik i nderuar. Ata patën guximin të thonë “jo”. Ata janë lloji i njerëzve që i duhen vendit tonë në qeveri.
Arkitektët e politikës së Biden-it për Gazën nuk janë të tillë. Ndryshe nga zyrtarët e niveleve më të ulëta, sinqeriteti i të cilëve mund t’u hapë një rrugë për t’u kthyer në shërbimin qeveritar, ata që mbajnë përgjegjësinë kryesore për këtë katastrofë nuk duhet të kenë asnjë rol në asnjë administratë të ardhshme.
Një nga argumentet që kam dëgjuar nga ish-kolegë të administratës dhe demokratë të tjerë është se duhet të përqendrohemi te kërcënimi real i Trump-it dhe Trumpizmit, dhe të mos luftojmë brenda koalicionit demokrat. Kjo i bën jehonë fjalëve të ish-Presidentit Barack Obama në 2009, kur ai vendosi të mos kërkonte llogari ligjore për torturuesit e administratës Bush: “Të shohim përpara, në vend që të shohim prapa.”
Por kjo anashkalon dy gjëra. Së pari, kjo nuk është thjesht “të shohësh prapa”. Gjenocidi në Gaza po vazhdon. Po ndodh tani. Madje, po intensifikohet. Llogaridhënia është e nevojshme jo vetëm për të parandaluar krime të ardhshme, por edhe për të tentuar të ndalojmë një krim që po ndodh.
Së dyti, vendimi i Obamës mund të ketë qenë politikisht i mençur në atë moment, por, ashtu si vendimi për të mos ndëshkuar drejtuesit e korporatave që shembën ekonominë në 2008, ai përforcoi një sistem pandëshkueshmërie për elitat, i cili ka gërryer demokracinë amerikane. Arsyeja pse Trump ka sukses kur thotë se “sistemi është i trukuar” është sepse sistemi është i trukuar. Është i trukuar në favor të njerëzve të pasur si Trump. Dhe është i trukuar në favor të njerëzve me lidhje të forta dhe me ndikim, si ish-zyrtarët e lartë të qeverisë, të cilët nuk përballen me asnjë pasojë – ligjore, profesionale apo tjetër – për përkrahjen dhe mundësimin e krimeve më të rënda që mund të imagjinohen.
Nëse jemi seriozë për rindërtimin e demokracisë amerikane, çmontimi i këtij sistemi dhe dhënia fund kësaj pandëshkueshmërie është domosdoshmëri. Beteja për llogaridhënie për Gazën është e pandashme nga beteja kundër Trumpizmit.
Matthew Duss është zëvendëspresident ekzekutiv në Qendrën për Politikë Ndërkombëtare. Ai ka shërbyer si këshilltar për politikën e jashtme për senatorin amerikan Bernie Sanders nga 2017 deri në 2022. X: @mattduss
