Oslo, Norvegji – Një zhvillim i rëndësishëm ka shkundur tregjet ndërkombëtare dhe ka ngritur pikëpyetje etike: KLP, fondi më i madh i pensioneve në Norvegji, ka deklaruar se nuk do të bëjë më biznes me dy kompani që shesin pajisje ushtrisë izraelite, për shkak të mundësisë së përdorimit të tyre në luftën në Gaza.
Dy kompanitë në fjalë janë Oshkosh Corporation, një kompani amerikane e fokusuar kryesisht te kamionët dhe automjetet ushtarake, si dhe ThyssenKrupp, një firmë industriale gjermane që prodhon një gamë të gjerë produktesh, duke filluar nga ashensorët dhe makineritë industriale deri te anijet luftarake.
“Në qershor 2024, KLP mori njoftime nga OKB-ja se disa kompani të emërtuara po furnizonin armë ose pajisje ushtrisë [izraelite] dhe se këto armë po përdoren në Gaza,” tha Kiran Aziz, kreu i investimeve të përgjegjshme në KLP Kapitalforvaltning, në një deklaratë të siguruar për Al Jazeera. “Përfundimi ynë është se kompanitë Oshkosh dhe ThyssenKrupp po shkelin udhëzimet tona për investime të përgjegjshme.”
“Prandaj kemi vendosur t’i përjashtojmë ato nga universi ynë i investimeve,” thuhej në deklaratë.
Sipas fondit të pensioneve, deri në qershor 2025, ai kishte investime me vlerë 1.8 milionë dollarë në Oshkosh dhe gati 1 milion dollarë në ThyssenKrupp.
KLP, i themeluar në vitin 1949, është fondi më i madh i pensioneve në vend, duke mbikëqyrur një fond me vlerë rreth 114 miliardë dollarë. Është një fond publik pensionesh në pronësi të bashkive dhe bizneseve në sektorin publik, dhe ka një skemë pensioni që mbulon rreth 900,000 persona, kryesisht punonjës komunalë, sipas faqes së saj të internetit.
Automjete dhe Anije Luftarake Nën Lupa
KLP tha se kishte qenë në kontakt me të dyja kompanitë përpara se të merrte vendimin dhe se Oshkosh “konfirmoi se ka shitur, dhe vazhdon të shesë, pajisje që përdoren nga [ushtria izraelite] në Gaza,” kryesisht automjete dhe pjesë për automjete.
ThyssenKrupp i tha KLP-së se “ka një marrëdhënie afatgjatë me [ushtrinë izraelite]” dhe se kishte dorëzuar katër anije luftarake të tipit Sa’ar 6 marinës izraelite në periudhën nëntor 2020 – maj 2021. Kompania gjermane gjithashtu tha se kishte plane për të dorëzuar një nëndetëse marinës izraelite më vonë këtë vit.
Kur u pyet nga KLP se çfarë kontrollesh dhe balancash ishin bërë në lidhje me përdorimin e pajisjeve të dorëzuara nga kompanitë, KLP tha se si Oshkosh ashtu edhe ThyssenKrupp “dështuan të dokumentojnë kujdesin e nevojshëm në lidhje me bashkëpunimin e tyre të mundshëm në shkelje të ligjit humanitar”.
“Kompanitë kanë një detyrë të pavarur për të ushtruar kujdesin e duhur në mënyrë që të shmangin bashkëpunimin në shkelje të të drejtave themelore të njeriut dhe ligjit humanitar,” theksoi Aziz.
Heqje Investimesh të Mëparshme
Kjo nuk është hera e parë që fondi i pensioneve ka hequr investimet nga kompanitë e lidhura me abuzime të mundshme të të drejtave të njeriut.
Në vitin 2021, KLP hoqi investimet nga 16 kompani, duke përfshirë gjigantin e telekomunikacionit Motorola, të cilat u konkluduan se ishin të lidhura me vendbanimet ilegale izraelite në Bregun Perëndimor të pushtuar. Fondi i pensioneve tha se ekzistonte një “risk i papranueshëm që kompanitë e përjashtuara po kontribuojnë në abuzimin e të drejtave të njeriut në situata lufte dhe konflikti përmes lidhjeve të tyre me vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor të pushtuar”.
Po atë vit, KLP gjithashtu deklaroi se po tërhiqej nga grupi indian i porteve dhe logjistikës Adani Ports për shkak të lidhjeve të tij me qeverinë ushtarake të Mianmarit.
Verën e kaluar, KLP gjithashtu hoqi investimet nga firma amerikane Caterpillar. Në një opinion për Al Jazeera, Aziz i KLP shkroi se buldozerët e Caterpillar-it pësojnë rregullime në Izrael nga ushtria dhe kompanitë lokale, dhe më pas përdoren në territorin e pushtuar palestinez.
“Përdorimi i vazhdueshëm i këtyre buldozerëve të armatosur në territorin e pushtuar palestinez ka çuar në një sërë paralajmërimesh për të drejtat e njeriut nga agjencitë e Kombeve të Bashkuara dhe organizatat joqeveritare gjatë dy dekadave të fundit, në lidhje me përfshirjen e kompanisë në shkatërrimin e shtëpive dhe infrastrukturës palestineze,” shkroi ajo. “Prandaj është e pamundur të pohohet se kompania ka zbatuar masat adekuate për të shmangur përfshirjen në shkelje të ardhshme të normave.”
Ky veprim i fundit bazohet në një seri vendimesh të ngjashme mes disa fondeve të mëdha investimi në Evropë, të cilat kanë ndërprerë lidhjet me kompanitë izraelite për përfshirjen e tyre ose në luftën në Gaza ose për shkak të lidhjeve me vendbanimet ilegale izraelite në Bregun Perëndimor të pushtuar.
Në maj, fondi sovran i pasurisë i Norvegjisë, më i madhi në botë, deklaroi se do të hiqte investimet nga Paz Retail and Energy e Izraelit për shkak të përfshirjes së kompanisë në furnizimin e infrastrukturës dhe karburantit për vendbanimet ilegale izraelite. Kjo erdhi pas një vendimi të mëparshëm në dhjetor të vitit të kaluar për të shitur të gjitha aksionet që kishte në një kompani tjetër izraelite, Bezeq, për shërbimet e saj të ofruara për vendbanimet ilegale.
Fonde të tjera pensionesh, si dhe fonde pasurie, gjithashtu, në vitet e fundit, janë distancuar nga kompanitë e akuzuara për mundësimin ose bashkëpunimin me pushtimin ilegal izraelit të Bregut Perëndimor ose luftën e tij në Gaza.
Në shkurt 2024, fondi më i madh i pensioneve i Danimarkës hoqi investimet nga disa banka dhe kompani izraelite pasi fondi kishte frikë se investimet e tij mund të përdoren për të financuar vendbanimet në Bregun Perëndimor. Gjashtë muaj më vonë, fondi më i madh i pensioneve i Mbretërisë së Bashkuar, Universities Superannuation Scheme (USS), tha se do të shiste të gjitha investimet e tij të lidhura me Izraelin për shkak të luftës së tij në Gaza. Fondi, i cili arrin në rreth 79 miliardë dollarë, tha se do të shiste investimet e tij me vlerë 101 milionë dollarë pas presionit nga anëtarët e tij.
