Modeli i saj i drejtuar nga shteti ka sjellë rezultate mbresëlënëse. Por kostot po rriten
Shumicës së startupeve u duhet kohë për të vërtetuar se mund t’u besohen paratë e investitorëve, e lëre më teknologjitë e rrezikshme. Por jo Fusion Energy Tech, një kompani kineze në qytetin Hefei, e cila u shkëput dy vjet më parë nga një laborator kërkimor bërthamor. Në korrik, ajo njoftoi se do të komercializonte një teknologji plazme që rrjedh nga bashkimi i bërthamave të atomeve, e cila prodhon një reaksion shumë më të nxehtë se dielli. Ajo tashmë ka zhvilluar një pajisje kontrolli sigurie duke përdorur teknologji të ngjashme, e cila po shfaqet në stacionet lokale të metrosë. Udhëtarët kalojnë pranë tyre çdo ditë.
Xi Jinping, lideri suprem i Kinës, është i fiksuar pas mposhtjes së Perëndimit në teknologjitë e reja. Kompanitë kineze tashmë dominojnë fusha si automjetet elektrike (EV) dhe bateritë litium, dhe po marrin shpejt epërsinë në fusha në zhvillim si robotët humanoidë. Aftësia teknologjike në rritje e vendit vjen pjesërisht falë linjës së prodhimit të inovacionit të Partisë Komuniste, e cila merr idetë e zhvilluara në laboratorët dhe universitetet shtetërore dhe i shndërron në produkte komerciale. Procesi, shpesh i referuar si një “zinxhir inovacioni” në dokumentet e politikave, ka çuar në përparime të shpejta në një numër fushash. Megjithatë, kostot e modelit po rriten gjithashtu. Kritikët argumentojnë se ai ka shkaktuar një keqshpërndarje të madhe të burimeve, e cila po frenon rritjen ekonomike të Kinës. Së shpejti, ai mund të rezultojë i paqëndrueshëm.
Zinxhirët e inovacionit të Kinës shpesh fillojnë me grante për kërkuesit, të cilët gjejnë një vend në laboratorët e mbështetur nga shteti. Këto, nga ana tjetër, janë terren pjellor për zyrtarët qeveritarë, të cilët identifikojnë idetë e mira dhe ndihmojnë ekipet kërkimore të ngrenë kompani, shpesh brenda zonave lokale të zhvillimit. Një përfitues i kohëve të fundit i këtij procesi është Theseus, një kompani me bazë në Chongqing që prodhon sensorë të shikimit kompjuterik. Në vitin 2019, ajo ishte pak më shumë se një grup shkencëtarësh nga Instituti i Optikës dhe Mekanikës Preçize i mbështetur nga shteti në qytetin Xi’an, të cilët takoheshin në një çajtore për të diskutuar komercializimin e punës së tyre. Një qeveri distrikti në Chongqing, duke shpresuar të zhvillonte një zinxhir furnizimi rreth teknologjisë së tyre, siguroi financim dhe i ndihmoi shkencëtarët të nisin kompaninë e tyre në një zonë industriale në vitin 2020. Deri në vitin 2024, Theseus ishte bërë një lojtar kryesor në fushën e saj. Ajo ka punësuar shkencëtarë me famë kombëtare dhe në maj të këtij viti njoftoi se kishte zhvilluar një ekran të ri duke përdorur teknologjinë AMOLED, e cila i bën grafikat më të lëmuara, në partneritet me kompaninë shtetërore China Mobile, telekomin më të madh të vendit.
Institutet kërkimore të mbështetura nga shteti, përfshirë laboratorët dhe universitetet, po i komercializojnë gjithnjë e më shumë risitë e tyre edhe në mënyra të tjera. Disa kanë krijuar tregje ku kompanitë mund të bëjnë oferta direkt për patentat e tyre. Akademia e Shkencave Bujqësore e Heilongjiang-ut në Harbin, një qytet tjetër, së fundmi nxori në ankand patentën pas një soje të modifikuar gjenetikisht që kishte zhvilluar. Në raste të tilla, një institut shpesh dërgon teknikë te kompania që blen teknologjinë për t’i ndihmuar ata ta përdorin atë. Një tregues i thellimit të lidhjeve midis sektorit privat të Kinës dhe instituteve të saj kërkimore janë të ardhurat që këto të fundit mbledhin kur ua shesin idetë e tyre kompanive, bashkë-zhvillojnë teknologji ose ofrojnë shërbime konsulence. Midis viteve 2019 dhe 2023, viti i fundit i disponueshëm, kjo shifër pothuajse u dyfishua, në 205 miliardë juanë (29 miliardë dollarë).
Përfitimet e bashkëpunimit rrjedhin në të dy drejtimet. Në bioteknologji, kërkuesit shtetërorë kanë mundur të përdorin burimet private për të ndihmuar punën e tyre, vëren Jeroen Groenewegen-Lau i MERICS, një institut kërkimor në Berlin. Për shembull, kërkuesve universitarë shpesh u jepet akses në impiantet industriale të fermentimit në kompanitë lokale, të cilat përdoren për të kultivuar baktere.
Hefei ofron ndoshta shembullin më të mirë të bashkimit të komuniteteve shkencore dhe të biznesit të Kinës nën drejtimin e shtetit. Qeveria e qytetit investon në kompani private, ndërton zinxhirë furnizimi rreth tyre dhe vepron si një ndërfaqe midis laboratorëve, universiteteve dhe sektorit privat. Fusion Energy Tech është vetëm një nga sukseset e shumta të saj; trajtimet e kancerit me fuzion plazme të zhvilluara në qytet tani po hyjnë në faza provash, dhe shërbimet celulare me siguri kuantike të zhvilluara atje janë tashmë në treg. Qeveria e Hefeit është përqendruar veçanërisht në zgjidhjen e pengesave teknologjike që dinamikat e tregut vetëm mund të kenë pak nxitje për t’i zgjidhur. Një shembull është në industrinë kuantike, ku pajisje të caktuara të hollimit në temperaturë të ulët që ishin të disponueshme vetëm nga disa furnitorë të huaj, tani po ndërtohen lokalisht, edhe pse disa ekspertë mbeten skeptikë për performancën e tyre.
Qeveria qendrore e Kinës shpreson të marrë sistemet më të mira të tilla të bashkëpunimit dhe t’i përsërisë ato në të gjithë vendin. Në mars, Komisioni Kombëtar i Zhvillimit dhe Reformës, i drejtuar që nga viti 2023 nga Zheng Shanjie, ish-zyrtari më i lartë i partisë në provincën Anhui, ku ndodhet Hefei, mori kontrollin mbi një fond prej 1 trilion juanësh për të investuar në teknologji. Ministria e Industrisë dhe Teknologjisë së Internetit (MIIT) ka filluar të mbikëqyrë komercializimin e ideve brenda zonave industriale, vëren Hutong Research, një firmë konsulence me bazë në Pekin. Në prill, Li Lecheng, i cili njihet për transformimin e dy qyteteve të brendshme në qendra për energjinë e gjelbër, u emërua kreu i MIIT, duke sugjeruar se partia shpreson të shohë shumë më tepër tranzicione të tilla.
Për kompanitë kineze, gjerësia e inovacionit që po ndodh në Kinë ofron avantazhe të konsiderueshme. Për një gjë, e bën më të lehtë depërtimin në industri të reja, vëren Kyle Chan, një kërkues në Universitetin Princeton. Një shembull është Xiaomi, fillimisht një prodhues smartphone-sh, i cili ishte në gjendje të ndërtonte një biznes të suksesshëm EV në Kinë në rreth tre vjet. Kjo ka ndihmuar gjithashtu në lindjen e industrive të reja. Kina është bërë një lider në biznesin e ri të taksive fluturuese, pjesërisht duke u mbështetur në ekspertizën e saj si në automjetet elektrike ashtu edhe në dronë.
Nga inovacioni në involucion
Pavarësisht gjithë këtyre sukseseve, modeli i inovacionit i Kinës vjen me kosto – dhe këto po rriten. Ndoshta deri në 2% e PBB-së shkon për subvencionimin e industrive në një formë apo tjetër. Ndërsa shteti ka luajtur një rol më të madh në drejtimin e inovacionit, investimet private të kapitalit sipërmarrës janë shembur, duke rënë me 41% nga viti në vit në gjysmën e parë të 2025, sipas KPMG, një firmë konsulence.
Përfitimi nga gjithë kjo bujari shtetërore po bëhet gjithashtu gjithnjë e më i paqartë. Produktiviteti total i faktorëve të Kinës, i cili mat sa mirë i përdor ajo kapitalin dhe punën, ka ngecur. Disa përpjekje të qeverive lokale për të ndërtuar qendra ekspertize kanë dështuar, përfshirë përpjekjen e qytetit Nanning për të zhvilluar një zinxhir furnizimi EV.
Subvencionet shtetërore kanë çuar gjithashtu në mbikapacitet të rëndë në shumë industri. Për shembull, shumica dërrmuese e prodhuesve të automjeteve elektrike në Kinë nuk janë fitimprurës. Shumë biznese tani luftojnë për të njëjtët klientë, një gjendje konkurrence të shfrenuar me pak fitues, që shpesh quhet “involucion”. Ndërkohë, kërkimi i klientëve jashtë vendit po bëhet më i vështirë mes rezistencës nga qeveritë e huaja. Për më tepër, disa teknologji po zhvillohen në Kinë pa prova të qarta për një treg për to. Njerëzit që punojnë me robotët humanoidë ankohen se ka kompani të panumërta që të gjitha prodhojnë produkte të ngjashme pa shumë kërkesë të vërtetë.
Qasja e drejtuar nga shteti e Kinës ndaj inovacionit ka ndihmuar në krijimin e shumë firmave të klasit botëror, por kthimi nga investimi mund të jetë shumë i ulët që ajo të vazhdojë për shumë më gjatë. Borxhet që Kina ka akumuluar nga financimi i inovacionit janë të mëdha dhe të paqëndrueshme, argumenton Daniel Rosen i Rhodium Group, një firmë kërkimore. Vitin e kaluar, borxhi publik, duke përfshirë shumën e detyruar nga mjetet financuese të pushtetit vendor, arriti në 124% të PBB-së. Përfundimisht, z. Xi mund të ketë pak zgjidhje përveçse të ulë mbështetjen e qeverisë për teknologjitë e reja. Në atë pikë, linja e prodhimit të inovacionit të Kinës mund të ndalojë së funksionuari.
The Economist
