Liderëve u mungon miratimi publik për të përmbushur premtimet e tyre për shpenzimet e mbrojtjes.
25 qershor 2025
Nga Ravi Agrawal, kryeredaktor i Foreign Policy.
Në fund, samiti i këtij viti i NATO-s nuk do të mbahet mend për atë që ranë dakord 32 anëtarët e saj, por për atë që zgjodhën të shmangnin diskutimin.
Titujt kryesorë do të theksojnë se vendet në aleancën më të madhe ushtarake në botë u zotuan të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes në 5 për qind të PBB-së së tyre—një objektiv me shifër të rrumbullakët që Presidenti amerikan Donald Trump e ka kërkuar prej disa kohësh. Megjithatë, djalli fshihet në detaje. Objektivi prej 5 për qind është në fakt 3.5 për qind, me një 1.5 për qind shtesë të alokuar për infrastrukturën e lidhur me mbrojtjen si rrugët dhe hekurudhat, një kategori që zyrtarët e lartë e pranojnë se është disi e paqartë.
Ka dredhi të mëtejshme në komunikatën historikisht të shkurtër të samitit. Trump tha se objektivi prej 5 për qind nuk do të zbatohet për Shtetet e Bashkuara, të cilat shpenzojnë pak më shumë se 3 për qind; Spanjës iu dha një dispozitë e veçantë për të marrë vendimet e veta buxhetore; dhe pavarësisht kësaj, nuk ka asnjë mekanizëm për të detyruar vendet t’u përmbahen objektivave të tyre.
(Vitin e kaluar, një dekadë e plotë pasi premtuan të shpenzonin 2 për qind të PBB-së së tyre për mbrojtjen, gati një e treta e anëtarëve të NATO-s kishin dështuar ta përmbushnin atë objektiv.)
Por nuk janë vetëm shkronjat e vogla ato që historianët mund të reflektojnë një ditë pas këtij samiti të fundit të NATO-s, i pari ku Trump ka marrë pjesë që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022. Ishin zhdukur diskutimet për ofrimin e ndihmës së mëtejshme për Kievin, ose kur dhe si Ukraina apo Gjeorgjia do të anëtarësoheshin në aleancë. Mungonin gjithashtu bisedat thelbësore për vendosjen e kostove ndaj Rusisë—një koncesion i mundshëm për Trump-in, duke pasur parasysh refuzimin e tij për të fajësuar Presidentin rus Vladimir Putin për fillimin e luftës së tij në Ukrainë.
Siç e kanë pranuar hapur zyrtarët e NATO-s, samiti u projektua me një qëllim kryesor në mendje: të binin dakord për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes, dhe ta bënin këtë pa i dhënë Trump-it vizitor një mundësi për të prishur gjithçka.
A ia vlente mundimi për një takim të tillë? Një shfaqje uniteti dhe vendosmërie është gjithmonë popullore. “Putin ka zgjuar një gjigant,” tha Radoslaw Sikorski, ministri i jashtëm polak, duke folur para një audience miqësore në forumin publik të NATO-s. “Brenda pak vitesh, Rusia do ta ketë të vështirë të barazojë shpenzimet tona për mbrojtjen.”
Ndoshta, por njeriu pyet veten nëse Ukraina do të rezistojë aq gjatë. Është gjithashtu një pyetje e hapur nëse liderët e pranishëm në samitin e këtij viti do t’i mbijetojnë provës së tyre të ardhshme në zgjedhje—veçanërisht nëse rrisin shpenzimet ushtarake dhe zbulojnë se llogaritë nuk dalin.
Disa ditë pasi Rusia sulmoi Ukrainën në shkurt 2022, Constanze Stelzenmüller, një studiuese evropiane, i dha një citat revistës Economist që prej atëherë ka marrë jetë më vete. Që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, tha ajo në atë kohë, “Gjermania ia kishte besuar sigurinë e saj Shteteve të Bashkuara, nevojat e saj energjetike Rusisë dhe rritjen e saj të bazuar në eksporte Kinës.”
Vlerësimi gjithëpërfshirës mund të kishte përfshirë edhe anëtarët e tjerë evropianë të NATO-s. Për 80 vitet e fundit, mund të argumentohet, Evropa ndërtoi një sistem të mirëqenies sociale pjesërisht sepse ombrella e sigurisë së Uashingtonit e lejoi atë të shmangte investimet në mbrojtjen e vet. Siç dihet tashmë, Shtetet e Bashkuara kanë filluar të kërkojnë borxhet e tyre—dhe Rusia e Kina ndihen më të guximshme se më parë. Për Evropën, ky është një fund i papritur i tetë dekadave të komoditetit gjeopolitik. Dhe kjo ka të ngjarë të ketë pasoja politike. Pasi vendet evropiane të fillojnë të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes, a do të jenë njerëzit e tyre të gatshëm të heqin dorë nga përfitimet sociale me të cilat janë mësuar?
“Është një pyetje e vështirë,” tha David Van Weel, ministri i Drejtësisë dhe Sigurisë i Holandës. “Por ne mund ta kthejmë këtë në rindërtimin e infrastrukturës sonë: Nuk ka asnjë urë në Holandë që mund të mbajë një tank.”
Megjithatë, Van Weel, një ish-zyrtar i lartë në NATO, është më i rehatshëm duke bërë strategji për sigurinë kombëtare sesa me politikën e brendshme. Veçanërisht, qeveria e tij u rrëzua në fillim të këtij muaji pasi një populist i ekstremit të djathtë, Geert Wilders, u tërhoq nga koalicioni qeverisës.
“Nuk mund të them se kemi pasur sukses, sepse qeveria jonë me të vërtetë ka rënë,” pranoi Van Weel.
Anëtarët e NATO-s që synojnë të përmbushin zotimet e tyre për të rritur shpenzimet e mbrojtjes do të duhet t’i gjejnë paratë diku. Por ku? Në një eveniment publik që unë e moderova me ministrat e mbrojtjes së Belgjikës, Letonisë dhe Holandës, zyrtarët zgjodhën t’ua kalonin këtë pyetje të vështirë ministrive të tyre përkatëse të financave.
“Ka një korrelacion mjaft të fortë midis shkurtimit të shpenzimeve për shërbimet sociale dhe rritjes së mbështetjes për partitë populiste,” tha Armida Van Rij, një eksperte për Evropën në think-tank-un britanik Chatham House, duke cituar përvojën e Italisë gjatë pandemisë. Një alternativë ndaj vetëvrasjes politike të shkurtimit të përfitimeve ose rritjes së taksave mund të jetë marrja e borxhit shtesë për të paguar shpenzimet e mbrojtjes. Por edhe aty, votuesit e rinj ka të ngjarë të ankohen. “Dhe Rusia do të përpiqet t’i shfrytëzojë të gjitha këto pika të dobëta me fushata dezinformimi,” shtoi Van Rij.
Evropa nuk është një monolit, natyrisht. Vende si Italia dhe Spanja, prapambeturit në përmbushjen e objektivave të NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes, priren të shikojnë nga jugu kur mendojnë për rreziqet e rritjes së migrimit. Vendet baltike, nga ana tjetër, shikojnë me shqetësim nga lindja drejt Kremlinit.
“Njerëzit tanë e kuptojnë patjetër se nuk do të ketë asnjë lloj sistemi social apo mjekësor nëse Rusia na pushton, dhe ne nuk jemi gati për këtë,” tha Margus Tsahkna, ministri i jashtëm i Estonisë, në një bisedë me Foreign Policy. “Kjo është një situatë krejtësisht e ndryshme nga ajo që shihni në Spanjë.”
“Të gjithë e dimë se çfarë duhet të bëjmë,” tha dikur Jean-Claude Juncker, ish-presidenti i Komisionit Evropian.
“Ne thjesht nuk dimë si të rizgjidhemi pasi ta kemi bërë atë.”
Liderët e Evropës sot e gjejnë veten duke ecur në një litar të tendosur, duke u përpjekur t’u shpjegojnë njerëzve të tyre nivelin e kërcënimeve me të cilat përballen pa u dukur si alarmistë. Nuk ka mungesë sfidash, nga një Rusi revanshiste te një Kinë që tregon muskujt dhe Shtete të Bashkuara izolacioniste. Shto këtyre rëndësinë e inteligjencës artificiale dhe fuqive të mesme në rritje me paratë për të kontrolluar teknologjitë e së ardhmes, dhe Evropa ka shumë punë për të bërë.
Perceptimi se liderët e NATO-s e projektuan samitin më të shkurtër se zakonisht në Hagë për t’i shërbyer Trump-it dhe dëshirës së tij për një titull fitues mund të mos i ndihmojë gjërat në afat të gjatë.
“Plani duket se është të mbahet mesazhi pozitiv dhe i fokusuar në unitetin e aleancës,” tha Amanda Sloat, një ish-politikane e lartë për Evropën në administratën Biden. “Do të ishte më e dobishme t’i paraqisnim gjërat në një mënyrë të ndershme që të adresohet kërcënimi i sigurisë me të cilin po përballemi nga Rusia.”
“Ne duhet t’u shpjegojmë publikut evropian pse rritja e shpenzimeve të mbrojtjes është e nevojshme për t’iu përgjigjur perceptimit tonë të kërcënimit,” tha Benedetta Berti, drejtoresha e planifikimit të politikave në NATO.
“Por ne gjithashtu duhet të tregojmë se si ka një përdorim të dyfishtë për investimin në mbrojtje me aplikime që mund të sjellin vërtet prosperitet për shoqërinë në përgjithësi. Këtu duhet ta gjejmë zgjidhjen e problemit.”
Van Rij, analistja evropiane, theksoi se liderët evropianë duhet ta marrin publikun me vete, jo vetëm sepse do t’u duhet miratimi i tyre për të rritur shpenzimet e mbrojtjes, por edhe sepse do t’u duhen fjalë për fjalë njerëz—trupa për të luftuar—në rast konflikti.
Ideja e rekrutimit të detyrueshëm fut një ndasi gjeneratash që mund ta ndajë Evropën edhe më tej. Sipas një sondazhi të fundit të kryer nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, ndërsa një shumicë e njerëzve të moshës 30 vjeç e lart në Gjermani dhe Portugali mbështetën rivendosjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak, njerëzit midis 18 dhe 29 vjeç e refuzuan fuqishëm këtë ide.
“Unë mendoj se pjesa e komunikimit është ajo që mungon nga biseda për shpenzimet e mbrojtjes deri më tani,” tha Van Rij. “Të bësh këtë debat me sinqeritet dhe të marrësh njerëzit me vete është me të vërtetë e rëndësishme. Në fund të fundit, kjo është ajo që na bën të ndryshëm nga Rusia dhe Kina.”
The Foreign Policy
Solli në shqip: Dija Online
